Moraczewski Adam pseud. Skorupski (1907–1941), historyk, archiwista. Ur. 27 III w Winnikach koło Lwowa, był synem Jędrzeja (zob.) i Zofii z Gostkowskich (zob.). W r. 1926 ukończył Gimnazjum im. Władysława IV w Warszawie, a następnie studiował historię na Wydziale Humanistycznym Uniw. Warsz. Pracę magisterską Formowanie dwóch pułków przez m. st. Warszawę w 1831 r., drukowaną we fragmentach w pracy zbiorowej „Studia z dziejów Warszawy 1830–1831” (W. 1937), opracował pod kierunkiem prof. Wacława Tokarza, uzyskując tytuł magistra w r. 1930. Tytuł doktorski otrzymał w r. 1934 na podstawie rozprawy Samorząd Warszawy w dobie powstania listopadowego opublikowanej w Bibliotece im. T. Korzona (T. 23, W. 1934). Z inicjatywy Tadeusza Manteuffla rozpoczął od października 1928 pracę w Archiwum Oświecenia Publicznego, początkowo na stanowisku praktykanta, a następnie, od r. 1930, adiunkta. Był jednym z najwybitniejszych archiwistów polskich młodego pokolenia. Brał udział w pracach Archiwalnej Komisji Ankietowej. W l. 1933–9 wraz z Wincentym Łopacińskim prowadził prace porządkowe i inwentaryzacyjne zasobu archiwum Potockich w Jabłonnie. Porządkował też archiwum Związku Nauczycielstwa Polskiego, akta Gimnazjum W. Górskiego, akta z czasów powstania listopadowego przechowywane w Archiwum Miejskim w Warszawie i papiery gen. Jana Krukowieckiego, zdeponowane w Tow. Naukowym Warszawskim. Był doradcą Wydziału Archiwów Państwowych w sprawach związanych z organizacją składnic akt i porządkowaniem registratur. Z ramienia Komisji Rewizyjnej m. st. Warszawy przeprowadził kontrolę Archiwum Miejskiego. Wykładał w szkole bibliotekarskiej przy Bibliotece Publicznej oraz na kursach archiwalnych. Był także sekretarzem Komisji Wydawniczej powołanej w r. 1934 przez Sekcję Archiwalną Tow. Miłośników Historii w Warszawie. Publikował prace z zakresu archiwistyki: Archiwum Oświecenia („Archeion” 1930), Inwentarz akt dotyczących powstania listopadowego przechowywanych w Archiwum Miejskim w Warszawie (W. 1930), Szycie akt wskazówki praktyczne (W. 1935), Zakładanie i prowadzenie akt (W. 1936), Sprawa przekazywania akt administracji rządowej do archiwów państwowych w świetle obowiązujących przepisów („Archeion” 1937/38), W sprawie porządkowania rękopisów XIX i XX wieku („Przegl. Bibliot.” 1938) oraz inne artykuły i recenzje, m. in. w „Archeionie”, „Kronice Warszawy”, „Kwartalniku Historycznym” i „Ziemi”. Był autorem popularnonaukowej monografii Warszawa (W. 1937, wyd. 2. W. 1938, wyd. 3. W. 1939). Wraz z Kazimierzem Konarskim opracował pierwsze szersze zestawienie bibliograficzne Warszawy: Dzieje Warszawy do 1914 r. w piśmiennictwie polskim ostatnich dwudziestu lat („Przegl. Bibliot.” 1938) Był także współpracownikiem Polskiego Słownika Biograficznego i autorem licznych życiorysów działaczy XIX w.
W r. 1939 brał M. udział jako oficer w kampanii wrześniowej, walcząc w okolicach Lwowa. Uniknąwszy niewoli, w początku października powrócił do Warszawy. W listopadzie t. r. brał udział w ratowaniu archiwaliów Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP, przenosząc je z Zamku Królewskiego w bezpieczne miejsce. Fotografował saperów niemieckich wiercących otwory w murach zamkowych. Fotografie te w styczniu 1940 r. przeniósł na Węgry i stamtąd przesłał do Rzymu. W jesieni 1939 r. nawiązał kontakt z tajną organizacją wojskową Służba Zwycięstwu Polski. Następnie z ramienia Związku Walki Zbrojnej utrzymywał, wraz z Adamem Smulikowskim, łączność kurierską z placówkami polskimi na Węgrzech. W czasie trzeciej takiej wyprawy na Węgry w kwietniu 1940 został ujęty przez policję słowacką i wydany Niemcom. Więziony w Tarnowie pod przybranym nazwiskiem Skorupskiego, wobec braku dowodów stwierdzających jego działalność kurierską, został wysłany w czerwcu 1940 r., wraz z pierwsza grupą więźniów, do tworzonego obozu w Oświęcimiu. Zachował w obozie wysoką postawę moralną. Zmarł z wycieńczenia 31 X 1941. Grób symboliczny znajduje się na cmentarzu Komunalnym (dawnym Wojskowym) na Powązkach w Warszawie. Był odznaczony Krzyżem Walecznych.
M. ożeniony był z historyczką Anielą z Łapińskich. Miał dwie córki: Hannę i Krystynę. W oddziale rękopisów Biblioteki Narodowej w Warszawie znajdują się zapiski pamiętnikarskie M-ego, pisane we wrześniu 1939.
Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Konarski K., Dalekie a bliskie, Wr. 1965; Słomczyński A., W warszawskim arsenale, W. 1971; Sekcja Archiwalna Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie 1919–1926–1936, „Archeion” T. 14: 1936 s. 173; Walka o dobra kultury. Warszawa 1939–1945, W. 1970 I–II; Z dziejów książki i bibliotek w Warszawie, W. 1961; – Bachulski A., Śp. A. Moraczewski, „Przegl. Hist.” T. 36: 1946 s. 14–15; Manteuffel T., A. Moraczewski, „Kwart. Hist.” R. 53: 1946 t. 3/4 s. 550–1; Pamięci tych co odeszli, „Archeion” T. 17: 1948 s. 9; – AAN: Akta personalne Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, teczka nr 4493; – Dokumenty i fot. rodzinne w posiadaniu żony A. Moraczewskiej oraz jej informacje; Materiały w posiadaniu Red. PSB; Informacje pisemne Adama Smulikowskiego, zamieszkałego w Anglii; – Osikowski E. Z., Wspomnienia o Zamku Królewskim w Warszawie z okresu okupacji hitlerowskiej (mszp. przygotowany do druku).
Stanisław Konarski